Pytanie synów Zebedeusza mk 1035-45

Lecz kto by między wami chciał się stać wielkim, niech będzie sługą waszym. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich

Tekst Ewangelii

Ewangelia według św. Marka (Mk 10,35-45)

35 Καὶ προσπορεύονται αὐτῷ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης οἱ υἱοὶ Ζεβεδαίου λέγοντες αὐτῷ· διδάσκαλε, θέλομεν ἵνα ὃ ἐὰν αἰτήσωμέν σε ποιήσῃς ἡμῖν. 36 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· τί θέλετέ [με] ποιήσω ὑμῖν; 37 οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ· δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς σου ἐκ δεξιῶν καὶ εἷς ἐξ ἀριστερῶν καθίσωμεν ἐν τῇ δόξῃ σου. 38 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε. δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω ἢ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθῆναι; 39 οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ· δυνάμεθα. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω πίεσθε καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε, 40 τὸ δὲ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου ἢ ἐξ εὐωνύμων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ’ οἷς ἡτοίμασται. 41 Καὶ ἀκούσαντες οἱ δέκα ἤρξαντο ἀγανακτεῖν περὶ Ἰακώβου καὶ Ἰωάννου. 42 καὶ προσκαλεσάμενος αὐτοὺς ὁ Ἰησοῦς λέγει αὐτοῖς· οἴδατε ὅτι οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν. 43 οὐχ οὕτως δέ ἐστιν ἐν ὑμῖν, ἀλλ’ ὃς ἂν θέλῃ μέγας γενέσθαι ἐν ὑμῖν ἔσται ὑμῶν διάκονος, 44 καὶ ὃς ἂν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος ἔσται πάντων δοῦλος· 45 καὶ γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθεν διακονηθῆναι ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν.

 

35 Wtedy zbliżyli się do Niego synowie Zebedeusza, Jakub i Jan, i rzekli: «Nauczycielu, chcemy, żebyś nam uczynił to, o co Cię poprosimy». 36 On ich zapytał: «Co chcecie, żebym wam uczynił?» 37 Rzekli Mu: «Daj nam, żebyśmy w Twojej chwale siedzieli jeden po prawej, drugi po lewej Twojej stronie». 38 Jezus im odparł: «Nie wiecie, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja mam pić, albo przyjąć chrzest, którym Ja mam być ochrzczony?» 39 Odpowiedzieli Mu: «Możemy». Lecz Jezus rzekł do nich: «Kielich, który Ja mam pić, pić będziecie; i chrzest, który Ja mam przyjąć, wy również przyjmiecie. 40 Nie do Mnie jednak należy dać miejsce po mojej stronie prawej lub lewej, ale [dostanie się ono] tym, dla których zostało przygotowane». 41 Gdy dziesięciu [pozostałych] to usłyszało, poczęli oburzać się na Jakuba i Jana. 42 A Jezus przywołał ich do siebie i rzekł do nich: «Wiecie, że ci, którzy uchodzą za władców narodów, uciskają je, a ich wielcy dają im odczuć swą władzę. 43 Nie tak będzie między wami. Lecz kto by między wami chciał się stać wielkim, niech będzie sługą waszym. 44 A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich. 45 Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu».

 

(1) Kontekst historyczno-kulturowy

(1.1) Prośba synów Zebedeusza

  • Między prośbą synów Zebedeusza a trzecią zapowiedzią Męki widoczny jest znaczący kontrast. Jakub i Jan nie od razu zwracają się do Jezusa ze swoją prośbą. Na początku zjednują sobie Jego życzliwość i dopiero na wyraźne żądanie swego Mistrza przedstawiają pytanie: pragną zasiadać po prawicy i lewicy Chrystusa „w Jego chwale”. Myślą prawdopodobnie o królestwie mesjańskim na ziemi i chcą, aby w tym królestwie przypadły im najbardziej zaszczytne miejsca.
  • W odpowiedzi Jezus wykazuje im, że myślą w kategoriach ziemskich, i poucza, że najpierw należy iść drogą męki i śmierci. Do wykazania tego posługuje się dwoma obrazami. Pierwszym z nich jest kielich, który znany jest ze ST jako kielich gniewu i upojenia, który Bóg podaje do picia niewiernemu Izraelowi. Jest on również obrazem sądu Bożego. Drugi – obraz chrztu (gr. βαπτίζω = „zanurzyć”, „zatonąć”), jest określeniem śmierci Jezusa.
  • Bracia po usłyszeniu tego wyjaśnienia potwierdzają swą nieporadność: polegają oni tylko na własnych siłach. Tymczasem rozdawanie miejsc zależne jest tylko od Boga. Trzeba zdać się na Jego wolę i nie liczyć na zapłatę, ale działać bezinteresownie.

 

(1.2)   Pouczenie Jezusa

  • Po wystąpieniu synów Zebedeusza w gronie Dwunastu powstaje rozłam. Wtedy Jezus nakazuje uczniom zbliżyć się do siebie. Posługuje się znaną formą retoryczną: porusza kwestię znaną słuchaczom, używając słowa „wiecie” (zaprezentowanie postępowania rządzących), by później na zasadzie przeciwieństwa wydobyć pewną prawdę.

(1.3) Starożytni królowie Bliskiego Wschodu

  • „Ci, którzy uchodzą za władców narodów” – sformułowanie to w czasach Jezusa odnosiło się szczególnie do królów i książąt służących Rzymowi (np. ród Heroda). Chełpili się oni swoją władzą i ciemiężyli lud izraelski; podobnie postępowali ich urzędnicy. Sprawowali bezwzględną, despotyczną władzę i wykorzystywali ją dla realizacji swoich celów. Byli oni brutalnymi tyranami, którzy przez uciskanie poddanych i panowanie zaznaczali swoje istnienie w świecie. Marzyli o karierze i zaszczytnych godnościach. Podawali się za bogów, którym należało oddawać cześć. Te same zwyczaje przejęli później niektórzy władcy greccy i rzymscy.

 

(1.4)   Kto by chciał się stać wielki, niech będzie sługą

  • Sługa (gr. diakonos) to osoba uważna na potrzeby innych, z całego serca angażująca się dla ich dobra. Szczególnie troszczyła się o służbę we wspólnocie: wobec osób, z którymi pozostawała w bezpośrednim kontakcie oraz bez wykluczania tych, którzy byli na zewnątrz.
  • Najważniejszą wartością w królestwie Bożym nie jest siła ani nawet wolność, ale właśnie SŁUŻBA. Jest ona wielkością, przynależąca temu, który nie jest wielki po ludzku rzecz biorąc. Jedyną funkcją tego, kto służy, jest dawanie. To z kolei jest istotną cechą samego Boga. Apostołowie mają stać się sługami, ponieważ jest to postawa Syna Człowieczego, który wcześniej wzywał ich do tego, by Go naśladowali.
  • W pierwotnej gminie chrześcijańskiej wybrano siedmiu mężczyzn cieszących się dobrą opinią, pełnych Ducha Świętego i mądrości (Dz 6,3). Mieli oni za zadanie obsługiwać stoły i troszczyć się o wdowy, które według hellenistów były zaniedbywane przez Apostołów głoszących Boże Słowo. Na owych Siedmiu nałożono ręce: był to widoczny znak posłania do pełnienia dzieł chrześcijańskiej miłości z pomocą Ducha Świętego.

(1.5)   Kto by chciał być pierwszym , niech będzie niewolnikiem 

  • Słowa te mogły spowodować ironiczny uśmiech i potrząsanie głowami u uczniów Chrystusa. Ich pragnienie władzy oraz skupienie się na samych sobie (przykład Jakuba i Jana) zabijało w nich bowiem MIŁOŚĆ. Ona zaś ze swej natury skupia się na innych ludziach i ich potrzebach.
  • Wspólnota nie jest własnością przełożonego, ale raczej on należy do niej jako sługa.

(1.6) Niewolnictwo w ST

  • ebed oraz gr. doulos – słowa mają szeroki zakres znaczeniowy. Słowo to odnosi się do człowieka pozbawionego wolności i znajdującego się pod władzą kogoś innego. Był to ktoś ostatni i najmniejszy w społeczeństwie starożytnym. Używano go także na określenie poddanych króla i jego żołnierzy najemnych. Słowo to może oznaczać stosunek człowieka do Boga (Abraham, Mojżesz, Jozue i Dawid to „sługa [ebed] Pański”). Później będzie wykorzystane w tytule tajemniczego Sługi Pańskiego.
  • Niewolnictwo istniało w Izraelu oraz w czasach wczesnego chrześcijaństwa. Przypominało formy niewolnictwa istniejące na starożytnym Bliskim Wschodzie, a w późniejszym czasie formy przyjęte w Cesarstwie Rzymskim. Nigdy jednak w Izraelu nie było tak ogromnej rzeszy niewolników, jak w Grecji i Rzymie, gdzie nieustannie byli oni zarzewiem wzburzenia społecznego.

 

(1.6.1) Źródła niewolnictwa w Izraelu

  • Dzieci niewolników stawały się automatycznie własnością pana domu. Wyzwolenie gwarantowało im prawo dotyczące roku szabatowego i roku jubileuszowego (przypadał on co 49 lat, w czasie jego trwania uwalniano wszystkich niewolników pochodzenia izraelskiego).
  • Handel niewolnikami – np. Józef sprzedany zawodowym handlarzom niewolników
  • Wojny – zwycięzcy zamieniali jeńców wojennych w niewolników. Prawo zapewniało im ochronę przed wyzyskiem i nieludzkim traktowaniem.
  • Oddawanie się w niewolę z powodu zaciągniętych długów – Prawo domagało się, aby takich ludzi traktować jako najemników, a nie niewolników. Mogli oni być w każdej chwili wykupieni przez krewnych, a na mocy prawa stawali się wolni w roku jubileuszowym. Rabini zabraniali dawać takim niewolnikom zbyt ciężkich i upokarzających prac np. obracania żaren, zdejmowania obuwia z nóg swego pana, mycia jego stóp. Dlatego właśnie Piotr buntuje się, kiedy Chrystus chce obmyć mu stopy – jest to posługa niewolników.
  • Uprowadzanie w niewolę swoich rodaków w czasie walk pomiędzy Izraelem i Królestwem Judy.

 

(1.6.2) Status prawny niewolników

  • Niewolnicy mieli status czyjejś własności; byli „rzeczą” posiadaną przez pana, który go zdobył, kupił za pieniądze lub przejął przez dziedziczenie. Taki pan mógł ich odsprzedać oraz przekazać swemu potomstwu jako dziedzictwo.
  • Praktycznie nie mieli żadnych praw. Wolni Żydzi uważali ich (podobnie jak i pogan) za niższą warstwę społeczną. Kodeks Przymierza zawierał jednak wiele norm dotyczących ich łagodnego traktowania. Obowiązkiem moralnym było okazywanie niewolnikom miłosierdzia. Wynikał to z sytuacji, w której znaleźli się Izraelici. Zostali oni wyzwoleni przez Boga z niewoli egipskiej: „Przypomnisz sobie, żeś był niewolnikiem w ziemi egipskiej i wybawił cię Pan, Bóg twój. Dlatego ci daję dzisiaj ten nakaz.” (Pwt 15,15). Przewidywano również kary za zabicie lub znieważenie niewolnika. W przypadku wybicia mu oka lub zęba, pan powinien obdarzyć go wolnością. Pan podlegał karze, jeśli okładał kijem swego niewolnika i doprowadził przez to do jego śmierci. Jeżeli jednak przeżył on 2 lub 3 dni, pan był ułaskawiony.
  • Wspólnie z całym domem niewolnicy obchodzili święta żydowskie – byli bowiem uważani za członków rodziny. Niewolnicy płci męskiej podlegali obrzezaniu i jako tacy mogli uczestniczyć w Passze (wykluczeni z niej byli natomiast przybysze i robotnicy najemni). Byli też zobowiązani do zachowywania spoczynku szabatowego. Niewolnik kapłana mógł z kolei spożywać pokarmy z darów ofiarnych.
  • W zależności od pozwolenia pana, niewolnik posiadał swoją własność, za którą mógł siebie wykupić. Miał również w określonych przypadkach prawo do posiadania zależnych od siebie niewolników (np. zarządca Saula – Siba miał do dyspozycji 15 synów i 20 niewolników).
  • W Izraelu funkcjonowało prawo azylu dla zbiegłego niewolnika (Pwt 23,16-17). Jeżeli niewolnik zbiegł z domu swego pana do kogoś innego, miał prawo tam pozostać i być dobrze traktowanym. Zupełnie inaczej odnosił się do zbiegów Kodeks Hammurabiego, który za okazanie jakiejkolwiek pomocy zbiegłemu niewolnikowi karał śmiercią. Izraelita miał więc stać po stronie zbiegłego niewolnika, a nie jego pana!

 

(1.6.3) Sytuacja socjalna niewolników

  • Uzależnieni byli oni od swoich właścicieli, nie mogli swobodnie się poruszać ani podróżować. Nie mieli przywileju wolnych obywateli – przekłute szydłem ucho było zewnętrznym znakiem dożywotniego niewolnictwa, symbolem związania niewolnika z rodziną. Naznaczano tak niewolników, którzy po 6 latach służby nie chcieli skorzystać z prawa do wyzwolenia, które im przysługiwało (Wj 21,6).
  • Prawa Mezopotamii mówią z kolei o naznaczeniu niewolnika na podobieństwo bydła – tatuażem, piętnem wypalonym rozpalonym żelazem lub tabliczką przytwierdzoną do ciała (przeważnie znakowano tak zbiegłych niewolników).
  • Przynależność do właściciela była ważniejsza niż więzy krwi i związki rodzinne niewolników. Jeżeli pan dawał swemu niewolnikowi żonę to przy jego wyzwoleniu odchodził on sam, natomiast żona i dzieci pozostawały nadal własnością pana.
  • Poważnym problemem społecznym była sytuacja dłużników, którzy musieli zaprzedawać siebie w niewolę. Taką formę niewolnictwa piętnowali prorocy, a szczególnie Amos, który mówił o „sprzedawaniu ludzi za pieniądze, a biednych za parę sandałów” (Am 2,6). Metaforą jarzma obrazowano wszelkie formy wymuszonej służby.

 

(1.6.4) Szczególne kategorie niewolników

  • Kobiety niewolnice – były na usługach pani domu. Do ich obowiązków należała opieka nad dziećmi. Przysługiwało jej prawo wyzwolenia w siódmym roku jej służby, ale mogła również zdecydować o dobrowolnym, dożywotnim pozostaniu w domu pana. Miał on jej zapewniać 3 rzeczy: pożywienie, odzienie i współżycie. Gdyby nie spełnił tych warunków powinien pozwolić odejść jej wolno.
  • Niewolnicy publiczni – pozostawali na usługach króla. Do ich obowiązków należał: masowe roboty przy budowie świątyni i pałaców królewskich oraz inne przedsięwzięcia publiczne. Król Dawid nakazywał uprowadzonym w czasie wojny Ammonitom pracować przy obróbce kamieni, przy wycinaniu siekierami drzew, zatrudniał ich też przy wyrobie cegieł (2 Sm 12,31). Salomon natomiast wykorzystywał niewolników do pracy w sławnych kopalniach Araby oraz w hucie Esjon Geber, gdzie pracowali oni w nieludzkich warunkach
  • Najemnicy – pozostawali na służbie króla, najczęściej byli wcielani do jego oddziałów wojskowych (byli wynagradzani za swoją służbę i przywiązanie do króla).

 

(1.7) Niewolnictwo w NT

(1.7.1) Pochodzenie niewolników

  • Nie ma danych na temat tego, skąd pochodzili niewolnicy w czasach nowotestamentalnych. Nie ma również wzmianek czy prób usprawiedliwienia lub potępienia samej instytucji niewolnictwa.
  • Istnieje natomiast kilka pośrednich wzmianek na temat jego źródeł. Na przykład św. Paweł w Liście do Tymoteusza w katalogu grzechów ciężkich wymienia handel niewolnikami (1 Tm 1,10).
  • Znana była praktyka sprzedawania się ludzi wolnych w niewolę. Nierzadko okazywało się bowiem, że życie niewolnika było łatwiejsze, niż zmaganie się z nędzą przez człowieka wolnego.
  • Wojny również są wskazywane jako jedno ze źródeł niewolnictwa. Chrystus w Nazarecie głosił więźniom wolność (Łk 4,18).

 

(1.7.2) Życie codzienne niewolników

  • W Nowym Testamencie pojawiają się osoby, które bezpośrednio są niewolnikami: słudzy setnika z Kafarnaum, Malchus – sługa arcykapłana Kajfasza.Święty Paweł wiele razy w swoich listach udzielał rad panom i niewolnikom. Te grupy społeczne istniały więc wśród chrześcijan należących do pierwotnej wspólnoty uczniów Chrystusa.
  • Jezus często mówił o tym, że niewolnik jest w sytuacji gorszej niż jego pan. Ukazywał przy tym zależność niewolnika i jego podporządkowanie (np. Mt 10,24n). Obowiązkiem niewolnika było bezwzględne posłuszeństwo swemu panu. Przykładem są słudzy setnika z Kafarnaum: kiedy pan rozkazuje „zrób to!”, muszą oni dane zadanie natychmiast wykonać. Cechą wszystkich niewolników był również strach i bojaźń wobec pana. Święty Paweł zachęcał jednak, aby byli oni posłuszni nawet surowym właścicielom, pamiętając, że są przede wszystkim niewolnikami Chrystusowymi, pełniącymi wolę Bożą.
  • Niewolnicy musieli ciężko pracować fizycznie. Obrazują to przypowieści opowiadane przez Chrystusa (słudzy chcą wyrwać chwast z pszenicy; w innym przypadku udają się, aby odebrać plon należny właścicielowi winnicy). Sprawowali częstokroć pieczę nad gospodarstwem, kosztownościami i własnością ich pana (przypowieść o synu marnotrawnym).
  • Chrystus wielokrotnie w swoim nauczaniu odwoływał się do sytuacji niewolników. Wskazując np. na potrzebę czujności podał przykład sług, którzy czekali na swego opóźniającego się pana. Niewierny sługa obrazuje w niej rozwiązłość i brak czujności Pokorę obrazuje z kolei postawa niewolnika, który wraca z pola i usługuje bezinteresownie swemu panu. Musi bowiem spełniać wszystkie jego polecenia.

 

(1.7.3) Problem wyzwolenia niewolników

  • Była to praktyka częsta i normalna w I wieku po Chr. (informują o tym źródła rzymskie). Niewolnicy, którzy osiągnęli 30 rok życia, otrzymywali wolność oraz stawali się rzymskimi obywatelami. Decydowali o tym jednak ich panowie.
  • Nie myślano o zniesieniu instytucji niewolnictwa, ponieważ dochód właściciela pochodził w dużym stopniu z pracy jego niewolników. Nie chciano spowodować społecznego chaosu, który byłby niekorzystny nawet dla samych sług (straciliby obrońcę i żywiciela, którym był ich pan).
  • Zachęcano niewolników, aby żyli uczciwie i zgodnie z ich obecnym stanem. Nie przysługiwało im prawo do usprawiedliwiania niedbałego wykonywania swych prac czy braku szacunku wobec panów.
  • Św. Paweł propagował ideę równości wszystkich ludzi wobec Boga. Chrześcijaństwo poszło więc w kierunku zniwelowania różnic, które dzieliły ludzi („nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego”).

(1.7.4) Zastosowanie metaforyczne

  • Św. Paweł używał określenia „niewolnik Chrystusa”. Ktoś należący do Chrystusa nie może zbiegać do innych panów, ale jest zobowiązany do posłuszeństwa tylko i wyłącznie Jemu (1 Kor 7,22).
  • Pierwsi chrześcijanie w Jerozolimie sami nazywali siebie niewolnikami, gdy modlili się do Boga, prosząc o pomoc w czasie prześladowań (Dz 4,29). Św. Jan w Apokalipsie niewolnikami określił wiernych, którym anioł na czole nakreślił znak przynależności do Boga (Ap 1,1). Określali się tak również św. Paweł, św. Jakub oraz jego brat Juda. Obraz niewolnictwa obrazuje relacje między ludźmi. Powinni oni służyć jedni drugim, stając się dla siebie nawzajem sługami.
  • Ci, którzy nie należą do Chrystusa jako jego niewolnicy, stają się na nowo niewolnikami grzechu i szatana.

 

(1.8)   Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć

  • Chrystusowa służba polega na bezwarunkowym oddaniu się i poświęceniu, łącznie z cierpieniem i śmiercią. Dar swojego życia Jezus nazywa ceną okupu (jest to wyraźne nawiązanie do cierpiącego Sługi Jahwe z Iz 53). Okupem określano w starożytności kaucję wpłacaną za więźnia lub niewolnika, dzięki której mógł od odzyskać wolność W swych słowach Jezus odwołuje się do praktyki ofiary przebłagalnej, przez którą Izraelici mogli zmazać swe winy. Przez dobrowolne oddanie życia na krzyżu Syn Człowieczy gładzi nie swoje skazy, ale staje się ofiarą przebłagalną za całą ludzkość. Dokonuje przez to wyzwolenia i odkupienia człowieka.
  • Pojawiło się jednak pytanie, komu Chrystus miał wypłacić okup. Orygenes rozwinął tzw. teorię praw Szatana, w myśl której wypłacenie okupu zostało wymuszone przez Szatana. Człowiek, który zaprzedał się mu w niewolę został wyzwolony przez Boga, który może działać wyłącznie sprawiedliwie i bez użycia przemocy. Czyni to w następujący sposób: Chrystus staje się człowiekiem i proponuje siebie w zamian za ludzi, którzy dobrowolnie stali się więźniami Szatana. Ta wizja ma jednak swoje wady. Zakłada bowiem, że Szatan ma rzeczywiste prawa wobec człowieka, a Bóg musi wejść w układ z tym kłamcą i oszczercą, by dokonać wykupu. Szatan jako partner dla Boga jest nie do pomyślenia w nauczaniu Grzegorza z Nazjanzu. Według niego jest on łotrem, którego należy ukarać, zamiast wchodzić z nim w jakiekolwiek układy. Istotne jest to, że postać Szatana w Ewangelii Marka po raz ostatni pojawia się w 8,33. Podejmuje on wtedy próbę odciągnięcia Jezusa od cierpienia i śmierci! Chce przez to zablokować dzieło odkupienia. Chrystus nie godzi się jednak na jego warunki i posłusznie poddaje się woli swego Ojca, w sposób pełny wyrażając Jego miłość i godząc się na Jego sprawiedliwość.
  • „Wielu” – w pojęciu żydowskim opisuje nieokreśloną ilość w stosunku do pojedynczej osoby. Oznacza więc w praktyce całość, wszystko. Pojęcie to pojawia się 5 razy w Iz 53 (Sługa JHWH) i odnosi się zawsze do „przewrotnych” i „grzeszników”, za których sługa oddał swe życie.
  • Śmierć Jezusa staje się najbardziej wymownym przykładem służby i miłości do innych. Droga przez Niego zaproponowana przeczy logice świata oraz jego fascynacji dominacją, kontrolą i osiąganiem dostrzegalnych wyników.

 

(2) Kontekst literacki

(2.2) Paralelizmy antytetyczne (S. Haręzga)

  • Taka rzeczywistość władzy zagrażała samej wspólnocie Dwunastu, dlatego Jezus kategorycznie zakazał im podobnych zachowań: „Nie tak będzie między wami”.
  • Pouczenie podane zostaje przez 2 paralelne i synonimiczne zdania, wprowadzone za pomocą partykuły „lecz” (ἀλλά)
  • Chrystus nie odrzuca aspiracji uczniów: „bycie wielkim” (a) i „bycie pierwszym” (a’), ale podaje właściwą drogę do osiągnięcia prawdziwej wielkości i pierwszeństwa (b i b’). Czyni to, podając przykład sługi (διάκονος ) i niewolnika (δοῦλος).

 

(3) Kontekst teologiczny

(3.1) Teologia żydowska

  • Rabini spierali się, która z cnót jest największa. Zdania były podzielone: część uznawała za taką świętość, a część – pokorę, powołując się na cytat z Księgi Izajasza (Iz 61,1): Duch Wszechmocnego Pana nade mną, gdyż Pan namaścił mnie, abym zwiastował potulnym dobrą nowinę (tłum. za A. Cohen, Talmud… s. 224). Talmud wyjaśniał, że życie wieczne osiągną osoby pokorne (Sanh. 88b), a Bóg ostatecznie wywyższy tych, którzy nie zabiegają o bycie wielkim na tym świecie (Eruw. 13b). Wzorem człowieka pokornego wedle tradycji żydowskiej jest Mojżesz, o którym Biblia mówi: był człowiekiem bardzo skromnym, najskromniejszym ze wszystkich ludzi, jacy żyli na ziemi (Lb12,3).
  • Wedle Talmudu osoba, która się wywyższa, jest tak samo grzeszna jak bałwochwalca. Osoby wywyższające się nigdy nie osiądą chwały nieba: Kto wywyższa swe imię, traci je (Awot 1,13). Rabini zaś szczególnie mocno przestrzegali przed pychą i zarozumiałością, która wynika z posiadanej wiedzy. W powyższej perykopie uczniowie pragną wykorzystać naukę którą przekazał im Jezus i otrzymać z niej własne korzyści. Jezus chce oczyścić ich pragnienia i wykazać błąd w postrzeganiu Jego misji.

(3.2) Ojcowie Kościoła

  • „Widzisz, że nie wiedzieli, o co proszą, skoro rozmawiali z Nim tylko o koronach, zapłatach, pierwszych miejscach i honorach, nie zaś o zmaganiach, które jeszcze nawet się nie zaczęły? Chrystus natomiast próbował im uświadomić dwie rzeczy, mówiąc: Nie wiecie o co prosicie. Pierwsza, że mieli na myśli królestwo ziemskie, którego z kolei On wcale nie miał na myśli. Nie było bowiem żadnej zapowiedzi ani obietnicy dotyczącej królestwa na ziemi. Druga, że prosząc o pierwsze miejsca i honory w niebie, a także inne rzeczy, pragnęli być sławniejszymi i wspanialszymi od innych, nie prosili o to we właściwym czasie, ale w bardzo nieodpowiednim czasie. Obecny bowiem czas nie jest czasem koron ani nagród, ale walk, zawodów, trudów, potów, pojedynków i wojen”. Św. Jan Chryzostom.
  • „Kielich w Piśmie świętym rozumiemy jako mękę, tak jak w Psalmie 115 [Wlg.]: Kielich zbawienia wezmę (Ps 116, 13) i zaraz wyjaśnia psalmista, czym jest ten kielich: Droga jest w oczach Pana śmierć Jego czcicieli (Ps 116, 15)”. Św. Hieronim.